Het Muziekspoor: een blog over hoe we met de juiste muziek mensen met dementie kunnen bereiken.
Wat willen we als we mensen met dementie ontmoeten? Communiceren. En muziek is daar zeer geschikt voor. In het eerste contact is het handig om met muziek de relatie af te tasten; en als het begin van het (persoonlijke) muziekspoor zich begint aan te dienen, ontstaat er al snel een blauwdruk voor interactie. Dit liedje werkt wel, dit niet. En deze zin, deze toon, blijkt goed aan te slaan.
Muziek dient dus niet enkel ter vermaak en ontspanning, het kan ook ingezet worden als middel tot communicatie. Vooral Nederlandstalige muziek uit de 50-er jaren is ideaal voor de doelgroep van 75 jaar en ouder – teksten met een eenduidige boodschap, gekoppeld aan prettige melodieën. Neem bijvoorbeeld „Grootvader’s Klok” van Max van Praag, uit 1948. Het begint heel herkenbaar met het tikken van een staartklok, dan volgen complexe verzen die niemand zich nog kan herinneren. Maar bij het refrein begint werkelijk iedereen mee te prevelen:
“Maar opeens … toen was ’t met haar gedaan en voorgoed is ze stil blijven staan”.
„En ze tikte … maar altijd door
Tikketak Tikketak ….”
Altijd, maar dag en nacht
Tikketak Tikketak ….”
Het tikken van de klok kan iedereen gemakkelijk nadoen en ook het kleine verhaaltje wat hier verteld wordt kan men invoelen. „Die arme klok”, zei laatst een bewoner tegen me. En zo begint een gesprek.
Wat is dat toch met dat liedje? Waarom heeft dat nog steeds zo’n weerklank bij mensen met dementie uit die leeftijdsgroep? Dit schijnbaar simpel en bijna kinderlijk liedje stamt uit 1876, en is geschreven door Henry Clay Work, zo’n tien jaar na het einde van de Amerikaanse Burgeroorlog. Met een simpel, maar treffend gegeven: een klok die grootvader heeft vergezelt tijdens zijn leven. Een klok die getuige is geweest van alle belangrijke gebeurtenissen als trouwen en kinderen krijgen en die ermee stopt als de oude man komt overlijden. Maar voor het zover is geeft die oude klok nog wel een schril alarm af. En dan is het voorgoed met ze gedaan.
Het lied kent een lange geschiedenis die doorloopt tot de mid zestiger jaren. Het was veel te horen tijdens Children’s Favourites, het wekelijkse populaire Engelse kinderprogramma op BBC Radio tijdens de vijftiger jaren. Johnny Cash nam het tweemaal op – waarbij het geluid van de tikkende klok wordt verbeeldt door een klein twinkelend deuntje op de piano – en ook schijnt het lied mateloos populair te zijn onder Japanse bejaarden.
Een lied dus dat blijkbaar universele aantrekkingskracht heeft. Een lied dat nog steeds leeft in vele harten. Harten van mensen die we kunnen bereiken. Met dit lied.